අමෙරිකානු ඉතිහාසයේ වසර 232 ක් පුරා පැවති ඇමරිකානු සතය (American penny), ඊයේ දින ෆිලඩෙල්ෆියාහිදී අවසන් ගමන් ගොස් තිබෙනවා.
ඒ ආර්ථික හේතු සහ අදාළත්වයේ ඌනතාවයමතයි.
අමෙරිකානු භාණ්ඩාගාර දෙපාර්තමේන්තුවට අනුව, එක් සතයක් (one-cent coin) තැනීමට වැයවන මුදල එහි වටිනාකමට වඩා වැඩිවීම එහි ඉරණම තීරණය කළප්‍රධාන ආර්ථික සාධකයවී තිබෙනවා.
මූල්‍යමය වශයෙන්, සතයක් තැනීමේ වියදම දැන්සත තුනකට වඩා අධිකයි.
අද වන විට සතයකින් කිසිවක් මිලදී ගැනීමට නොහැකි වන අතර, ‘පෙනි කැන්ඩි’ නමින් හැඳින්වෙන රසකැවිල්ලක් හෝ මිලදී ගත නොහැකි බවයි එඒට වාර්තා පවසන්නේ.
පසුගිය දශකය තුළ එක් සතයක් නිෂ්පාදනය කිරීමේ පිරිවැය සත1.42 සිට සත 3.69 දක්වාඉහළ ගියා.
සතය සෑදීම සඳහා එහි වටිනාකම මෙන්හතර ගුණයකට වඩා වැඩි මුදලක්වැය වූ අතර, පසුගිය වසරේ පමණක් එම කාසි නිෂ්පාදනය කිරීමෙන් භාණ්ඩාගාරයටඩොලර් මිලියන 85 ක පාඩුවක්සිදුවුණා.
මෙම තත්ත්වය හේතුවෙන්, සතය නිෂ්පාදනය සම්පූර්ණයෙන්ම නතර කිරීමට එරට රජය මැයි මාසයේදී තීරණය කර තිබුණා.
අමෙරිකානු රජයේ භාණ්ඩාගාරික බ්‍රැන්ඩන් බීච් විසින් අවසන් සංසරණ එක් සතයේ කාසිය පෙන්සිල්වේනියාවේදී නිපදවූවා.
අවසන් සත තොගය ඊයේ දහවල් එම නගරයේදී මුද්‍රණය කර තිබෙනවා.
කාසි තැපැල් කාර්යාලයේ වැඩබලන අධ්‍යක්ෂ ක්‍රිස්ටි මැක්නලි පැවසුවේ, “අද දින කාසි තැපැල් කාර්යාලය සත නිෂ්පාදනයේ වසර 232 ක් සමරනවා” යනුවෙන්.
ඇය වැඩිදුරටත් කියා සිටියේ, සාමාන්‍ය නිෂ්පාදනය අද දින අවසන් වුවද, “සතයේඋරුමය දිගටම පවතිනු ඇති” බවයි.
වෙළඳාම සඳහා එහි භාවිතය දිගින් දිගටම විකාශනය වුවද, ඇමරිකාවේ කතාව තුළ එහිවැදගත්කම නොනැසී පවතිනු ඇතිබව ද ඇය සඳහන් කළා.
කෙසේ වෙතත්, වත්මන් පාරිභෝගික හැසිරීම් සහ ආර්ථික සාධක හේතුවෙන් සතය අඛණ්ඩව නිෂ්පාදනය කිරීමතිරසාර නොවනබවද ඇය පැහැදිලි කර තිබෙනවා.
සතය එක්සත් ජනපද ආර්ථිකයේ මුල් දිනවල සිට අද දක්වාම දෛනික ඇමරිකානු ජීවිතය තුළවැදගත් කාර්යභාරයක්ඉටු කළා.
එක්සත් ජනපද සතය ප්‍රථම වරට හඳුන්වා දෙනු ලැබුවේ 1973 දීයි.
එය විශාල තඹ කාසියක් ලෙස ආරම්භ වී පසුව එහි නවීන, කුඩා ප්‍රමාණය දක්වා හැකිලී ගියා.
මුල් මෝස්තරවල විහිදෙන හිසකෙස්සහිත ලිබර්ටි රූපයක් දක්නට ලැබුණු අතර, 1909 සිට සැලකිය යුතු ලෙසඒබ්‍රහම් ලින්කන්ගේ රූපය එහි ඇතුළත් කර තිබෙනවා.
දැනට සංසරණයේ ඇති සත ගණන වාණිජ්‍යය සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා බෙහෙවින් වැඩියි.
එයබිලියන 300 ක්පමණ වන බවට ගණන් බලා තිබෙනවා.
සිල්ලර වෙළෙන්දන්ට සහ අනෙකුත් ව්‍යාපාරවලට දිගටමඑක්-සත වර්ධකවලින්භාණ්ඩ හා සේවා මිල නියම කළ හැකියි.
සතය අදියරෙන් ඉවත් කිරීම මගින් භාණ්ඩාගාරයට ක්ෂණික මුදල් ඉතිරි කළ හැකි වුවද, එය ඊළඟ මුදල් ගැටලුව වනනිකල් (Nickel)සම්බන්ධ ගැටලුව මතු කරනවා.
නිකල් කාසිය (සත පහේ කාසිය) ද භාණ්ඩාගාරයට පාඩු ගෙන දෙන කාසියක් වන අතර, පසුගිය වසරේ එහි නිෂ්පාදනයෙන්ඩොලර් මිලියන 18 ක පාඩුවක්සිදුවුණා.
අමෙරිකානු කාසි තැපැල් කාර්යාලයේ හිටපු ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී රෙට් ජෙප්සන්, නිව් යෝර්ක් ටයිම්ස් පුවත්පතට පැවසුවේ, “ඔබ සතය ඉවත් කළහොත්, නිකල් කාසි ප්‍රමාණය වැඩි වනු ඇති” යනුවෙන්.
සතය අවසන් කිරීමත් සමඟ නිකල් සඳහා ඇති ඉල්ලුම ඉහළ යාමට ඉඩ ඇති බැවින්, මෙම ගැටලුව වඩාත් උග්‍ර විය හැකි බව ඔහු සඳහන් කළා.
